Heb je je weleens afgevraagd, wat die betonnen gebouwtjes doen langs de Zuid-Willemsvaart? Theo Schers van het Gemeentearchief Weert hield op zaterdag 23 oktober een presentatie en leidde de excursie naar een aantal overgebleven kazematten van de Peel-Raamstelling tussen Weert en Nederweert. “Kazematten staan niet zomaar in het landschap. Als je de achtergrond en context weet, krijgen ze waarde”, aldus Theo Schers.
Vanwege de toenemende oorlogsdreiging werden er in de jaren dertig van de vorige eeuw overal in Europa verdedigingslinies gebouwd. Om voorbereid te zijn op een verrassingsaanval vanuit Duitsland besloot Nederland alle bruggen over de IJssel, Nederrijn, Waal en Maas permanent te gaan bewaken. Het plan werd uitgebreid met enkele kanaalovergangen.
Vanuit het Gelderse Grave werd langs de rivier Raam richting de Zuid-Willemsvaart Weert en Nederweert de verdedigingslinie Peel-Raamstelling aangelegd. De bouw startte in maart 1940. In slechts 2 maanden werden de kazematten (kleine bunkers, red.) uit de grond gestampt. Evenals veld- en wegversterkingen. Zoals in het open veld aan de Eindhovenseweg als tweede linie, in de Boermanstraat/Stationsstraat, de Maaseikerweg en de Singel op de hoek waar nu Café ’t Swaentje ligt in Weert.
Het garnizoen dat in Weert werd gestationeerd bouwde voornamelijk S- en B kazematten langs de Zuid-Willemsvaart. Vijf, zes van deze kazematten lagen bij de stadsbrug en Sluis 16 in Weert en op het kanaaleiland in Nederweert. Maar ook de Peeldivisie bouwde kazematten langs het kanaal.
Dit waren kleine ‘huisjes’ van beton en waren beter gecamoufleerd. Ze zagen eruit als kippenhok, bijgebouwtje etc. Bijvoorbeeld als aanbouw bij de boerderij aan de Heerweg 9 in Nederweert. Bekend is ook het ‘huisje’ met erop geschilderd ‘Melk-Boter-Kaas’ bij Sluis 16 in Weert.
Het bijzondere is dat er tussen Weert en Nederweert beide soorten kazematten in elkaars schietveld en soms letterlijk tegen elkaar aan werden gebouwd. Een goed voorbeeld zijn de twee bewaard gebleven kazematten aan de Rijksweg-Zuid naar Nederweert. De ene is een ‘huisje’ van de Peeldivisie en eraan vastgebouwd de kazemat van de Genie uit Weert.
Het cynische is dat de Peel-Raamstelling al op 10 mei 1940 werd doorbroken, waardoor de kazematten nagenoeg niet zijn gebruikt. De meeste kazematten en versperringen zijn in de Tweede Wereldoorlog al door de Duitsers opgeruimd. Sommige kazematten zijn bewaard gebleven, omdat ze op particulier grondgebied lagen en het geld kostte om ze weg te halen. Rond deze kazematten ontstonden vaak bijzondere natuurgebieden. Ze doen dienst als schuilplaats voor vleermuizen.
Een overzicht van de kazematten is te vinden op site van de Rijksdienst voor het Cutureel Erfgoed. De presentatie en excursie Peel-Raamstelling werd georganiseerd door Leon Moonen van Cliotravel.
Een bijdrage van Arjanne van Voorst
