Sinds 2010 maakten honderden kinderen uit de Weerter regio kennis met haar vakmanschap en haar liefde voor drama. Dankzij theaterdocent Ellen ten Haken (64) van RICK weten zij hoe het voelt om even helemaal vrij te zijn in je hoofd.
Met grote regelmaat wordt de Weertse geraakt door haar jonge cursisten bij RICK. Pubers die uit hun comfortzone stappen en de sprong in het diepe wagen. Zoals Jelte. Ellen ziet hem nog binnenkomen, bijna twee jaar geleden op woensdagmiddag. “Hij was de enige jongen tussen de meiden, maar dat deerde hem niet. Ik zag het in zijn ogen: hij móest en zóu. Al gelijk in die eerste les spatte het talent er vanaf. En het plezier. Zijn energie vulde de hele ruimte. Jelte probeerde steeds nieuwe dingen uit, hij was vrij in zijn hoofd en heel zorgzaam richting zijn medespelers. Ik wist het meteen en ik heb het ook tegen hem gezegd: ‘Jongen, jij moet naar de theaterschool’. En dat advies neemt hij ter harte.”
Het masker mag af
Sinds 2010 geeft Ellen ten Haken toneel aan kinderen en (jong)volwassenen bij RICK. De belangrijkste les die zij haar cursisten meegeeft is dat zij onder alle omstandigheden zichzelf mogen zijn. “Het masker mag af, niets is gek, het speelplezier staat voorop. Dat lukt overigens niet altijd. Hoe ouder kinderen worden, hoe lastiger ze het vinden om zich emotioneel bloot te geven. Daarom probeer ik hen altijd positief te stimuleren. Het is helemaal niet erg als je iets niet durft, zeg ik dan. We bekijken gewoon wat er wel mogelijk is. Elk kind dat van mij les krijgt, moet het gevoel hebben: ik ben gezien, er is aandacht aan mij besteed. Vanuit die veilige basis ontstaan de mooiste dingen. Een klein, fragiel meisje dat ineens verandert in een lelijke heks en helemaal losgaat. Dan denk ik: joepie, het is gelukt. Ook al ben ik geen therapeut, ik kan er ongelooflijk van genieten als een kind de schroom van zich afwerpt en tot bloei komt.”
Reageren vanuit de kern
Als kind was ze al een creatieve tante. Ellen tekende en schilderde dat het een lieve lust was. Tijdens haar opleiding sociaal werk in Den Bosch kwam de geboren Weertse voor het eerst in aanraking met drama. Ze vond het leuk en vooral spannend, maar de echte vonk sloeg pas later over toen ze amateurtoneel deed. “Het voelde bevrijdend en het ging me makkelijk af. Reageren vanuit de kern, mijn emotionele grenzen verleggen, verbinding maken met de mensen om je heen; ik vond het heerlijk. Ineens wist ik het: ik wil geen jongerenwerk meer doen, ik wil theaterdocent worden. Dat doceren zit er gewoon in, dat is het sociale stuk in mij.”
Na omzwervingen in Hilversum, Kampen en Amsterdam keerde ze eind 2006 terug naar haar geboortestad Weert. Dochter Rosa – net als haar moeder een creatieve duizendpoot – had les bij RICK. Zo kwam Ellen in contact met theaterdocent Tineke Prins die op zoek was naar versterking. De rest is geschiedenis.
Improvisatie
De toneellessen van Ellen zijn lessen voor het leven. “Voor een groep gaan staan, jezelf presenteren, een verhaal vertellen: het zijn vaardigheden waar je een leven lang plezier aan beleeft. Door toneel te spelen, leer je jezelf kennen en ontdek je hoe je kunt communiceren, welke taal er bij jou past. Daarom is het ook helemaal niet erg om een keer vast te lopen tijdens je spel. Daar leer je alleen maar van”, zegt de Weertse die bij RICK ook – samen met een collega-dansdocente een cursus musical verzorgt.
Elk jaar verleggen de cursisten van Ellen hun creatieve grenzen. Tot aan de kerstvakantie is er alle ruimte voor improvisatie. “Zo kan ik goed beoordelen wat voor vlees ik in de kuip heb en wat ik nieuwe cursisten wil meegeven in hun ontwikkeling. Elke deelnemer moet eerst dat vrijheidsgevoel kunnen ervaren. Het plezier om te spelen, om even helemaal in het hier en nu te zijn. Vanuit die basis gaan we vervolgens samen een productie voorbereiden die in juni wordt opgevoerd in Theater de Huiskamer in Weert. Daar komt alles bij elkaar wat we gedaan en geleerd hebben. Ik weet het zeker: het wordt ook dit jaar weer een feestje.”
Haar ruime expertise in de amateurkunst wendt ze ook aan voor kwetsbare doelgroepen in de maatschappij. Kinderen en volwassenen voor wie kunst in het leven meer dan welkom is. Ellen gaf bijvoorbeeld toneel aan jonge, uit huis geplaatste kinderen en leerde hoe je kunst kunt inzetten voor ouderen met dementie. Ook stond ze aan de wieg van de Coronamonologen, drie korte voorstellingen met en voor inwoners van Cranendonck die in 2020 hard werden getroffen door de eerste coronagolf.
Anno 2023 verzorgt ze bij RICK samen met haar collega-vakdocenten wekelijks een creatieve dagbesteding voor jongeren met een verstandelijke beperking. Daarnaast is ze projectleider van RAAK!, een feestje voor de zintuigen van mensen met een vergeetachtig brein. “Bij mijn activiteiten in het sociaal domein hanteer ik geen script, maar geef ik deelnemers de ruimte en beweeg ik mee met hun behoeften. Die zijn leidend.”
Kunst is als zuurstof
Ouder worden, Ellen vindt het maar een raar fenomeen. Haar krullen zijn inmiddels grijs, maar in haar hoofd zomert het nog volop. De theaterdocente neemt het leven zoals het komt. Over een paar jaar bereikt Ellen de pensioengerechtigde leeftijd. Stoppen met werken is voor haar geen optie, simpelweg omdat het werk zoveel voldoening brengt en haar geest jong houdt. “Ik probeer zoveel mogelijk met de dag te leven. En te genieten. Kunst speelt daarin een belangrijke rol. Samen met mijn collega en goede vriendin Emmy – zij is docent beeldend bij RICK – ga ik regelmatig naar het museum en theater. Thuis kijken we naar films. Aan de muur hangt kunst waar ik niet op uitgekeken raak. Ik blijf me verwonderen, zie steeds iets nieuws. Kortom: kunst is de zuurstof in mijn leven.”
Op 7, 14, 19 en 22 juni kun je genieten van diverse toneel- en musicalvoorstellingen van RICK bij Theater de Huiskamer in Weert. Kijk voor meer informatie op www.rickraakt.nl/agenda.
Een bijdrage van Bas Poell.
