De Aldenborgh organiseert lezing over de Arbeitseinsatz

De ‘Arbeitseinsatz’ is nog altijd een onderbelicht hoofdstuk in de Nederlandse geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. Meer dan een half miljoen Nederlandse mannen werden tijdens de Tweede Wereldoorlog gedwongen om in Duitsland te werken. Deze ‘Arbeitseinsatz’ was een cruciale en nietsontziende manier voor de Duitsers om de oorlog vol te kunnen houden. Over wat ze in Duitsland hadden meegemaakt, zwegen de meeste dwangarbeiders later.

Zwijgende Vaders

Ook Paul Overdiek, de vader van Tim Overdiek (59), moet gedwongen dwangarbeid in Duitsland verrichten. Tim verliest zijn vader als hij dertien jaar is. Hij schuift de rouw daarover voor zich uit totdat hij een leeftijd bereikt die zijn vader nooit heeft gehaald.

In het boek “Zwijgende Vaders”, vorig jaar verschenen en al toe aan de derde druk, reconstrueert Overdiek na een lange speurtocht op onvergetelijke wijze de lotgevallen van zijn vader en de mensen om hem heen, die in 1943 vanuit Tilburg naar een Duitse fabriek vertrokken. Het is een ultieme poging om hun verhalen alsnog te vertellen, als eerbetoon aan die vele, heel gewone Nederlandse jongens die terechtkwamen in de Duitse oorlogsmachine.

Matthias en Joop uit Weert

Ook wordt het noodlottig verhaal van dwangarbeider Matthias Tillemans uit Weert belicht. Matthias Tillemans is op 13 maart 1913 in Weert geboren. Tillemans is tijdens een bombardement door de geallieerden op 1 oktober 1944 in Krefeld omgekomen. Op de dag dat zijn zoontje Piet in Weert vijf jaar werd.

Tim Overdiek deed een enorme zoektocht om meer over Matthias Tillemans te weten te komen en nabestaanden van hem te vinden. Het was voor de kleindochter van Matthias Tillemans een enorme openbaring, toen hij haar kon vertellen waar Matthias Tillemans was herbegraven.

Wie ook in het boek voorkomt, is de destijds in Weert woonachtige Joop Stapel, vader van de acteur Huub Stapel. Hij werd naar Duitsland afgevoerd om gedwongen te werken in een fabriek van IG Farben in Uerdingen (bij Krefeld).

Tim Overdiek in Weert

Geschied- en oudheidkundig genootschap De Aldenborgh Weert is bijzonder verheugd dat Tim naar Weert wil komen om zijn boek en het onderbelichte verhaal over de dwangarbeid In Duitsland te vertellen en te duiden.

Tim Overdiek is schrijver en therapeutisch coach. Hij was jarenlang journalist voor NOS Nieuws in binnen- en buitenland. Dat maakt hem een ervaren verteller en luisteraar, die graag met zijn publiek en lezers in gesprek gaat.

Het verhaal vindt veel weerklank bij de mensen, die stuitten op een hardnekkig stilzwijgen van hun vader, moeder of ander familielid zodra de Tweede Wereldoorlog ter sprake kwam.

Elke familiegeschiedenis heeft zijn eigen geheim, zijn eigen pijn of verdriet, en dat maakt de lezing Zwijgende Vaders tot zo’n herkenbare getuigenis. Bezien vanuit de blik van (klein)kinderen raakt Tim Overdiek thema’s als openheid, mildheid, schaamte en schuld, vergeving en intergenerationeel trauma aan.

Filmarchieven van Peter Crins

Cineast Peter Crins uit Leveroy, lid van geschied- en oudheidkundig genootschap De Aldenborgh Weert, dook in zijn filmarchieven. Hij laat enkele familieleden van dwangarbeiders kort aan het woord om te verhalen hoe zij de onzekerheid en afwezigheid beleefden.

Van de Bera naar Buchenwald

De oorlogsgeschiedenis van Jac Slenders, vanne Slemp van Boshoven, is zeer bijzonder. Op 14-jarige leeftijd, in 1933, begon hij bij de Bera (Tricotage) te werken.

Tijdens de oorlog moest hij zich melden voor de ‘Arbeitsinsatz’. Uiteindelijk kwam hij in het concentratiekamp Buchenwald terecht. Daar ontmoette hij directeur Beeren van de Bera, die daar ook gevangen zat.

In het kamp kreeg men informatie door van de lotgevallen van andere Weertenaren die in de kampen zaten. Door toeval ontsnapte Slenders meermaals aan de dood. Na veel omzwervingen kwam hij samen met de Stramproyer Thei Houben (1922-2009) tijdens de Bevrijdingsdagen in Weert aan. De kille ontvangst daar viel hen zwaar.

Aan cineast Peter Crins uit Leveroy vertelde Jac Slenders (1919-2016) zijn verhaal. Peter verwerkte het tot een korte reportage. Zijn aangrijpende getuigenis is een mogelijk antwoord op de vraag waarom er na de oorlog vaak gezwegen werd.

Oproep voor Weertenaren die in de Arbeitseinsatz werkzaam waren

Naar aanleiding van deze lezing heeft de Aldenborgh een werkgroep opgericht: “Tweede Wereldoorlog Weert”. Een voornemen is om alle Weertenaren die in de ‘Arbeitseinsatz’ werkzaam zijn geweest op te sporen.

Heb jij informatie van of over familieleden of anderen die in het kader van de ‘Arbeitseinsatz’ in Duitsland gewerkt hebben, dan word je van harte uitgenodigd deze informatie, zo mogelijk met foto’s, te sturen naar [email protected].