Vier decennia doceerde Herman van Horen (80) het vak Nederlands aan de Philips van Horne. Sinds zijn pensioen in 2003 geeft de belezen Weertenaar bij RICK invulling aan zijn grote passie. Als ‘reisleider’ voert hij cursisten langs meesterwerken uit de internationale literatuur. Een zorgvuldig uitgestippelde wereldreis die de geest scherp houdt en het leven betekenis geeft. Maar bovenal een gezellig samenzijn van literaire fijnproevers. “Het meest geniet ik van de interactie die er tijdens mijn boekbesprekingen ontstaat. Nieuwkomers zijn dan ook van harte welkom.”
Bijna twintig jaar geleden, RICK heette toen nog Stichting Vrije Uren, stapte de eerste groep lezers bij hem in de bus. Reisleider Herman was tot in de puntjes voorbereid, maar had nog geen idee of de trip hen wel zou bevallen. Het boek dat hij besprak – Ongenade (Disgrace) van Nobelprijswinnaar J.M. Coetzee – leidde het gezelschap naar Zuid-Afrika waar de apartheid afgeschaft, maar nog lang niet uitgebannen, was. Grote, actuele thema’s, zoals discriminatie, seksueel geweld, ouderschap en generatieconflicten, kwamen die avond heel dichtbij. De lezers hingen aan Hermans lippen en gingen met elkaar in gesprek over de waarde en betekenis van dit verhaal. Missie geslaagd.
Meesterwerken
Sinds die eerste reis in 2004 gidst Herman van Horen toegewijde lezers maandelijks door de Champions League van de internationale literatuur. Bekroonde en in het Nederlands vertaalde werken van auteurs uit de hele wereld, door Herman met liefde en na een grondige studie geselecteerd. Verhalen rond actuele en universele thema’s die je bij de strot grijpen, je aan het denken zetten en wijzer maken. “Urgent, verontrustend, controversieel, gelaagd en vaak subliem geschreven. Kortom: meesterwerken”, zegt Herman die teveel pareltjes heeft gelezen om hét ultieme meesterwerk te kunnen aanwijzen. “Het zijn geen boeken die je even snel wegleest op vakantie, maar literaire werken die schuren, confronteren en taboes niet uit de weg gaan. Ze geven inzicht in de wereld en de tijd waarin we leven en verdienen het daarom om gelezen te worden. Grote, maatschappelijke onderwerpen worden gekoppeld aan boeiende verhaallijnen, vaak rond het thema coming-of-age. Het zijn verhalen over de groei en worsteling van jonge mensen op hun weg naar volwassenheid.”
Jezelf en elkaar leren kennen
In zijn boekbesprekingen combineert de 80-jarige Weertenaar een schat aan literaire kennis met een brede en diepe interesse in de wereld en de vraagstukken van deze tijd. Ruim 160 meesterwerken heeft de geboren docent inmiddels besproken. Herman begint steevast met een verhandeling over de auteur en de achtergronden van het boek. Daarbij legt hij dwarsverbanden met andere schrijvers en bouwt hij bruggen tussen verschillende culturen, taalgebieden en continenten. Godsdienst, slavernij, feminisme, seksuele geaardheid, opvoeding of de waarde van democratie: geen onderwerp wordt geschuwd. Het maakt zijn leesgroep uniek. Na de inleiding is er volop ruimte voor debat. De deelnemende cursisten delen hun persoonlijke indrukken en geven ieder hun eigen interpretatie aan de thema’s en de kwaliteiten van de auteur. “Natuurlijk is niet iedereen is het met elkaar eens. Michel Hoellebecq Ian McEwan, Sandro Veronesi, Juan Gabriel Vásquez Amos Oz, Virginia Woolf of Daniel Kehlman, wat ik beschouw als een meesterwerk hoeft dat voor een ander helemaal niet te zijn. Iedereen heeft z’n eigen beleving, juist de verschillen maken het interessant. Door kennis te maken met literatuur leren de deelnemers niet alleen zichzelf beter leren, ze leren ook van elkaar. De eerste indruk van een literair werk hoeft niet altijd bepalend te zijn. Soms gebeurt het dat iemand door mijn bespreking wordt geprikkeld om het boek toch een nieuwe kans te geven. Dat vind ik prachtig. Inmiddels ken ik mijn cursisten goed. Mijn maandelijkse selectie stem ik af op hun smaak en voorkeur.”
De schoonheid van taal
Als kind in het Noord-Limburgse Beringe was er geen literatuur voorhanden. Pas op de middelbare school, toen de befaamde Prisma-pockets hun intrede deden, kwam de jonge Herman voor het eerst in aanraking met de schoonheid en de verbeeldingskracht van taal. Het meest werd hij gegrepen door Reve. “Zijn stijl is nadien nooit meer geëvenaard. Het plechtige, bijna sacrale ofwel religieuze taalgebruik, in combinatie met platte grappen maakte hem volkomen uniek.” In de loop der jaren ontwikkelde Herman van Horen een diepe interesse in buitenlandse literatuur die hij als docent Nederlands in het overvolle curriculum op school maar mondjesmaat met zijn leerlingen kon delen. Toen Leonard Maas, voormalig directeur van Stichting Vrije Uren, hem in 2003 vroeg of hij als pensionado een cursus internationale literatuur wilde verzorgen, hoefde Herman dan ook geen moment na te denken.
Kleur aan het leven
Tachtig levensjaren staan er inmiddels op de teller. Het is hem op geen enkele manier aan te zien. Sterker nog: wie Herman over literatuur hoort praten, zou denken dat zijn oude dag nog moet beginnen. Voor het nieuwe, culturele seizoen dat na de zomer bij RICK begint heeft de reisleider weer acht nieuwe meesterwerken geselecteerd.
‘Trainingen in fitheid’, zo noemt hij zijn boekbesprekingen, zowel voor zijn cursisten als voor hemzelf. “Literatuur geeft mijn leven kleur en betekenis. Net als toneel, klassieke muziek en film overigens. Met mijn vrouw Hannie ga ik bijna wekelijks naar het filmhuis in Weert. Heerlijk.”
Goed nieuws: er zijn nog plekken vrij voor dit cursusjaar. Ook jij kunt deelnemen aan de cursus ‘Meesterwerken uit de internationale literatuur’. Je bent van harte welkom, maandelijks op maandagavond bij RICK aan de Wilhelminasingel of op woensdagavond in wijkcentrum Keenterhart. De cursussen starten 2 en 4 oktober om 20.00 uur. Meld je aan via www.rickraakt.nl/literatuur.
Een bijdrage van Bas Poell.
